- 18/10/2024

Het IMF waarschuwt voor de overheidsschulden

2 min

Een schuld van 100.000 miljard

Sinds de financiële crisis van 2008 is elke crisis deels opgelost door hogere overheidsuitgaven en het massaal drukken van geld. In werkelijkheid financiert de centrale bank dus gewoon de overheidsschuld. Het IMF publiceerde zonet de recentste editie van zijn ‘Fiscal Monitor’-rapport. De instelling wijst op de sterke verslechtering van de wereldwijde overheidsfinanciën sinds de gezondheidscrisis van 2020. Het IMF voorspelt dat de wereldwijde overheidsschuld waarschijnlijk tegen het einde van het jaar meer dan 100.000 miljard dollar zal bedragen. Dat is 93% van het wereldwijde bbp. Doorheen het hele rapport benadrukt het IMF de noodzaak van hardere maatregelen om de staatsschuld in de belangrijkste economieën van de wereld te stabiliseren. De overheidsschuld, die tijdens de coronapandemie explodeerde, is blijven stijgen omdat landen steeds meer uitgeven om de economische groei te stimuleren. De VS en China voeren de lijst van landen die zo’n beleid voeren aan. Als dat ritme blijft aanhouden en er niets ondernomen wordt, zal de wereldwijde overheidsschuld tegen 2030 op 100% van het bbp uitkomen. Het IMF verwijt de landen waarvan de schuld het sterkst ontspoort ook een zekere naïviteit omdat ze de omvang onderschatten van de te nemen maatregelen om het fenomeen in te dijken. Vooral als het gaat om het zich voorbereiden op de toekomst. Het IMF meent dat dat voor een zeer groot aantal landen het geval is. De landen waarvan de schuld naar verwachting niet zal stabiliseren, vertegenwoordigen immers meer dan de helft van de wereldwijde schuld en ongeveer twee derde van het wereldwijde bbp.

Profiteren van dalende rentes

Het IMF wijst vooral het Verenigd Koninkrijk, Brazilië, Frankrijk, Italië en Zuid-Afrika met de vinger. Het vreest dat ‘de toekomstige schuldniveaus nog hoger zullen uitvallen dan gedacht. Om ze met succes te stabiliseren of terug te dringen, zullen de begrotingen dan ook veel grotere aanpassingen vergen dan momenteel verwacht’. Het IMF dringt erop aan dat de landen de huidige versoepeling van het monetair beleid aangrijpen om een doordacht begrotingsbeleid te voeren dat groei en kwetsbare gezinnen beschermt. Daarvoor moeten ze gebruikmaken van de besparingen die de lagere rente oplevert. Nu de inflatie overal daalt, vindt het IMF de tijd rijp voor de landen om hun begrotingsreserves weer op te bouwen. Het berekent de inspanning – verhoging van de belastingen en/of verlaging van de uitgaven – op de middellange termijn op gemiddeld 3% tot 4,5% van het bbp, om de wereldwijde schuld te kunnen terugdringen.

Prioriteiten herzien

Het IMF vindt ook dat de ontwikkelde economieën hun prioriteiten op het vlak van uitgaven moeten herbekijken, werk moeten maken van de hervormingen in de manier waarop de overheidsuitgaven worden toegekend, daar waar de belastingen laag zijn de inkomsten moeten verhogen via indirecte belastingen, en inefficiënte fiscale stimuli moeten schrappen. Vooral omdat de overheidsuitgaven om de transitie naar groenere energie te financieren, evenals de vergrijzing en de veiligheidsproblemen, de komende jaren onvermijdelijk de druk op de begroting nog zullen doen toenemen. Hoewel het in de meeste gevallen onmogelijk lijkt om dat alles nauwkeurig te becijferen. Het IMF-rapport verschijnt op een moment dat China zijn economie nieuw leven probeert in te blazen via enorme fiscale stimuli, en de Amerikaanse verkiezingen nog maar drie weken van ons verwijderd zijn. Volgens een recent rapport van het Committee for a Responsible Federal Budget zullen de economische plannen van Donald Trump en Kamala Harris de federale schuld van de VS naar verwachting met duizenden miljarden dollars doen toenemen.

Bezorgde financiële markten

De financiële markten maken zich zorgen over die schuldontsporingen. Sinds enkele dagen uit die bezorgdheid zich op bepaalde markten in massale obligatieverkopen, wat de rente opnieuw omhoogstuwt.

De Europese Centrale Bank (ECB) bevestigt die bezorgdheid van het IMF. De in Frankfurt gevestigde instelling is namelijk van mening dat, rekening houdend met de huidige schuldniveaus, de overheden onmiddellijk en permanent hun primaire saldo – dat is het begrotingssaldo exclusief netto-rentebetalingen op de overheidsschuld – moeten verhogen, om tegen 2070 een schuld/bbp-ratio van 60% te bereiken. (Zoals u weet, was dat het percentage waar alle Europese landen zich lang geleden onder de akkoorden van Maastricht toe hadden verbonden).

De weg is nog lang en ligt vol valkuilen. Maar we moeten die cijfers goed in de gaten houden. Europa kan zich immers niet nog een 'schuldencrisis' veroorloven. Zeker niet als het gaat om landen waarvan de overheidsschuld tien keer groter is dan die van Griekenland dat in 2011 gered moest worden. Tot nu toe was de stijging van de langetermijnrente sterker in de Verenigde Staten dan in Europa. Maar dat wil niet zeggen dat dat ook zo blijft.