America First wordt America Alone

America First: De impact van Trumps handelsbeleid

Aanvankelijk leek de Amerikaanse koers, van Trump tot Biden, vooral gericht op het behouden van hegemonie tegenover China.  De escalatie tegenover China illustreert dat Het Rijk van het Midden nog steeds vijand nummer 1 is. Het uniform opleggen van een minimaal handelstarief van 10 procent – over drie maanden ween we of dit het finaal tarief is – toont echter aan dat de VS ook alle andere landen viseert. Het is zelfs de vraag of ze echt inzetten op re-industrialisering. Waarom dan de plotselinge aanvallen op Amerikaanse universiteiten? Waarom het schrappen van subsidies voor cleantech, die juist producenten aantrokken? 

Het masker is afgevallen. America First betekent net dat: America First. Het draait om meer winst voor Amerika, en meer nog: voor de entourage rond het Witte Huis. Landen en bedrijven moeten betalen om toegang te krijgen tot de Amerikaanse markt of om militaire bescherming te genieten. Trump herhaalt steeds weer dat de VS decennialang zijn benadeeld door een liberale, regelgebaseerde vrijhandel. Deze denkwijze staat haaks op het conservatief-isolationistische denken van MAGA. De invoering van de hoogste tarieven sinds de jaren 30 zijn geen onderhandelingstactiek, maar de opmaat naar een nieuw, door dwang gedreven handelssysteem.

Die dwangdiplomatie beperkt zich niet tot importtarieven. Zo is Starlink van Elon Musk essentieel voor Oekraïne om Russische troepenbewegingen te volgen. De Amerikaanse steun daaraan werd gekoppeld aan een ‘prijskaartje’ van 500 miljard dollar aan zeldzame aardmetalen. Ook in Congo wordt met ware huurlogica een deal gesloten: steun voor de regering-Kinshasa in ruil voor meer controle over kritieke grondstoffen. Het moet vragen oproepen bij vroegere bondgenoten: kunnen ook zij binnenkort slachtoffer worden van een Amerika dat betalingssysteem SWIFT als geopolitiek wapen inzet?

Als Trump echt uit is op het ondergraven van het multilaterale handelssysteem, dan zijn de tarieven geen pressiemiddel, maar het einddoel. Daarmee komt het tijdperk van globalisering, dat ook de VS enorme welvaart bracht, onder druk te staan. Volgens een studie van het PIIE (2017) leverde de uitbreiding van handel sinds 1950 het gemiddelde Amerikaanse huishouden 18.131 dollar extra op. De netto job verliezen door internationale handel (2001-2016) bedroegen gemiddeld 156.250 per jaar – minder dan 1% van alle jaarlijkse ontslagen. In Europa konden vele fabrieksarbeiders bij ontslag dankzij sociale vangnetten en herscholing elders aan de slag. In de VS leidde het ontbreken van zo’n vangnet tot frustratie, polarisatie en de neiging om globalisering als zondebok te zien.

Is vrijhandel dan ten dode opgeschreven? Alles hangt af van de reactie van de rest van de wereld. Blijven landen zich in rijen opstellen aan het Witte Huis om toch maar een deal te sluiten, dan trekt Trump aan het langste eind. Zijn tactiek werkt, al gaat dit waarschijnlijk ten koste van een Amerikaanse recessie. Het scenario zal zich dan blijven herhalen, met telkens een andere inzet: militaire bescherming, technologische toegang, etc.

Een robuuste tegenreactie is lastig. De VS zijn nu eenmaal minder afhankelijk van export dan andere landen. Wat wel helpt, is een gecoördineerde internationale respons om de schade te beperken. Positief is het telefoongesprek tussen de Chinese premier Li Qiang en Commissievoorzitter Ursula von der Leyen. Ze spraken over stabiliteit en voorspelbaarheid in de wereldeconomie, en over het ordentelijk hertekenen van handelsroutes – zonder dumping.

China en Europa moeten hierin het voortouw nemen. Andere regio’s kunnen zich aansluiten. Er zal geen consensus zijn over alles, net zomin als die ooit bestond tussen China en de VS. Maar er moet duidelijkheid komen over wat aanvaardbaar is in het nieuwe handelslandschap. De schade die de VS berokkenen is aanzienlijk. Maar als de rest van de wereld zich als blok opstelt, blijft de internationale economische orde overeind – desnoods zonder Amerika. In dat geval betekent America First uiteindelijk America Alone.

Koen De Leus
Co-auteur ‘De Nieuwe Wereldeconomie’